Запрет дискриминации при трудоустройстве – это один из важнейших принципов современного трудового права. В российском законодательстве положения о недопустимости дискриминации в сфере труда установлены в Трудовом кодексе РФ. Так, ст. 2 ТК РФ включает среди основных принципов правового регулирования трудовых отношений и принцип обеспечения равенства возможностей работников без всякой дискриминации на продвижение по работе с учетом производительности труда, квалификации и стажа работы по специальности, а также на подготовку и дополнительное профессиональное образование. А в ст. 3 ТК РФ перечислены виды дискриминации: по полу, расе, цвету кожи, национальности, языку, происхождению, имущественному, семейному, социальному и должностному положению, возрасту, месту жительства, отношению к религии, убеждениям, принадлежности или непринадлежности к общественным объединениям или каким-либо социальным группам. Помимо этого, отдельные нормы трудового кодекса устанавливают запрет дискриминации при заключении трудового договора (ст. 64 ТК РФ) и при оплате труда (ст. 132 ТК РФ).

При этом нельзя путать дискриминацию с законодательно установленными исключениями, предпочтениями и ограничениями. Например, Постановление Правительства РФ от 25.02.2000 № 162 утверждает перечень работ, к которым нельзя привлекать женщин. В частности, речь идет о работах, связанных с подъемом и перемещением тяжестей вручную, подземных работах в горнодобывающей промышленности и на строительстве подземных сооружений и т.д.

Кроме того, есть еще один очень важный момент, о существовании которого некоторые работодатели забывают. Запрещается распространение информации о вакансиях, содержащей сведения о каком бы то ни было прямом или косвенном ограничении прав или об установлении прямых или косвенных преимуществ в зависимости от пола, расы, цвета кожи, национальности, языка, происхождения, имущественного, семейного, социального и должностного положения, возраста, места жительства, отношения к религии, убеждений, принадлежности или непринадлежности к общественным объединениям или каким-либо социальным группам, а также других обстоятельств, не связанных с деловыми качествами работников.

За нарушение этих условий предусматривается административная ответственность. Штраф на граждан составляет от 500 до 1 000 руб.; на должностных лиц — от 3 000 до 5 000 руб.; на юридических лиц — от 10 000 до 15 000 руб. (ст. 13.11.1 КоАП РФ).

Работодатель обязан сообщить причину отказа в письменной форме по письменному требованию лица, которому отказано в заключении трудового договора. Сделать это он должен в течение семи рабочих дней со дня предъявления такого требования.

Лица, считающие, что они подверглись дискриминации в сфере труда, также вправе обратиться в суд с заявлением о восстановлении нарушенных прав, возмещении материального вреда и компенсации морального вреда.

Эшкә урнашканда дискриминацияне тыю - хәзерге хезмәт хокукының иң мөһим принципларының берсе. Россия кануннарында хезмәт өлкәсендә дискриминациягә юл куймау турындагы нигезләмәләр РФ Хезмәт кодексында билгеләнгән. Мәсәлән, РФ ТК 2 статьясы хезмәт мөнәсәбәтләрен хокукый җайга салуның төп принциплары һәм хезмәт җитештерүчәнлеген, квалификациясен һәм белгечлек буенча эш стажын исәпкә алып, эш буенча алга китүгә, шулай ук әзерлеккә һәм өстәмә һөнәри белем алуга дискриминацияләмичә, хезмәткәрләр мөмкинлекләренең тигезлеген тәэмин итү принцибын үз эченә ала. Ә РФ ТК 3 статьясында дискриминация төрләре санап үтелде: идән, раса, тән төсе, милләт, тел, чыгыш, милек, гаилә, социаль һәм вазыйфаи нигезләмә, яшь, яшәү урыны, дингә, инануларга, иҗтимагый берләшмәләргә яки ниндидер социаль төркемнәргә карау . Моннан тыш, хезмәт кодексының аерым нормалары хезмәт шартнамәсе төзегәндә һәм хезмәт өчен түләгәндә (РФ ТК 64 маддәсе) дискриминация тыюны билгели (РФ ТК 132 маддәсе).

Шул ук вакытта дискриминацияне закон тарафыннан билгеләнгән чыгармалар, өстенлекләр һәм чикләүләр белән бутарга ярамый. Мәсәлән, РФ Хөкүмәтенең 25.02.2000 № 162 карары хатын-кызларны җәлеп итү мөмкин булмаган эшләр исемлеген раслый. Аерым алганда, сүз кулдан, тау сәнәгатендә һәм җир асты корылмалары төзелешендә җир асты хезмәтләрендә җир асты байлыкларын күтәрү һәм күчерү белән бәйле эшләр турында бара.

Моннан тыш, тагын бер бик мөһим момент бар, аның барлыгы турында кайбер эш бирүчеләр оныта. Вакансияләр турында хокукны турыдан-туры яисә читләтеп чикләү турында яки җенесенә, расасына, тән төсенә, милләтенә, теленә, чыгышына, мөлкәти, гаилә, социаль һәм вазыйфаи хәленә, яшенә, яшәү урынына, дингә, инануларга, нинди булуга яисә нинди булуга карамастан, өстенлекләрне билгеләү турында мәгълүматлар тарату тыела. иҗтимагый берләшмәләргә яки нинди дә булса социаль төркемнәргә, шулай ук хезмәткәрләрнең эшлекле сыйфатларына бәйле булмаган башка шартларга.

Әлеге шартларны бозган өчен административ җаваплылык каралган. Гражданнарга штраф 500 сумнан 1 000 сумга кадәр; вазыйфаи затларга - 3 000 нән 5 000 сумга кадәр; юридик затларга - 10 000 сумнан 15 000 сумга кадәр (РФ КоАП 13.11.1 ст.).

Эш бирүче хезмәт килешүе төзүдән баш тарткан затның язма таләбе буенча язма рәвештә баш тарту сәбәбен хәбәр итәргә тиеш. Моны ул шундый таләп куелган көннән алып җиде эш көне эчендә эшләргә тиеш.

Алар хезмәт өлкәсендә дискриминациягә дучар булган дип санаучы затлар шулай ук бозылган хокукларны торгызу, матди зыянны каплау һәм мораль зыянны компенсацияләү турындагы гариза белән судка мөрәҗәгать итәргә хокуклы.